Blog: Tech zonder tunnelvisie? Verslag van een bijeenkomst
Digitale innovatie stoomt voort in een razend tempo. Hoe gaan we als musea om met dit fenomeen? Wat voor digitale strategieën en innovaties komen van pas en wat voor betekenis hebben deze voor de verbinding met ons publiek? Dit en meer werd behandeld bij Tech zonder Tunnelvisie in Centraal Museum Utrecht: Een kennisbijeenkomst over digitale publieksinnovaties in musea, met praktijk, publiek en perspectief.
De moderator maakte speelsgewijs kennis met de groep door een oefening die demonstreerde wie van de aanwezigen zich al jarenlang bezighield met digitale innovaties en wie nog maar net begonnen was in de museale sector. Dit verschilde van iemand die 25 jaar geleden de eerste website voor een museum in elkaar had gezet, tot stagiairs die net een week waren begonnen. Een gevarieerde groep dus!
Musea op maat – wat werkt (niet) in digitale publiekstoepassingen?
Het eerste panel[1] besprak de totstandkoming van de digitale tool Eigen Wijzer voor het Centraal Museum: een audiotour die bezoekers kunnen volgen (maken?) op hun mobiel door een QR-code te scannen (dus zonder app of podcatcher), waarbij een gepersonaliseerde, interactieve route door het museum wordt gecreëerd aan de hand van acht korte vragen.
Een klankboordgroep hielp bij de ontwikkeling van Eigen Wijzer. Zij reflecteerden kritisch op het doel en de werking van de tool. Er kwam bijvoorbeeld ter sprake of telefoongebruik in een museum überhaupt wel wenselijk is. Kom je niet juist om even weg te zijn van hun telefoon?
Advies van het panel: Neem een kleine scope, test veel in een vroeg stadium en duik niet teveel in de techniek. Een digitale tool moet een fijne aanvulling zijn op de collectie en hoeft niet het wiel opnieuw uit te vinden. Blijf daarnaast altijd, ook tijdens het proces, genuanceerd en kritisch kijken naar het product, de resultaten en je klankboordgroep. Zorg tot slot voor zichtbaarheid binnen je organisatie om het proces bevorderen.
Toekomst & Technologie – digitale strategieën in de museumsector
Veel musea leggen zich toe op het conserveren van erfgoed voor toekomstige generaties; een doorgaans sloom proces met betrekking tot oude objecten. Hoe verhoudt dit zich tot de snelle, korte termijn ontwikkelingen in de digitale sector? Is nieuwe technologie een bedreiging voor de status-quo van museale instellingen, of juist een kans om mee te evolueren in een veranderde sector? Het tweede Panel[2] ging in op dit vraagstuk en kwam met de onderstaande digitale strategieën en adviezen.
Een museum heeft op zichzelf al aantrekkingskracht. Ga dus niet eindeloos op zoek naar unieke innovaties. De collectie, en niet technologie, moet leidend zijn. Volg bijvoorbeeld het MAYA (Most Advanced Yet Acceptable) principe: Ontwikkel producten die zo geavanceerd mogelijk, maar tegelijkertijd begrijpelijk en vertrouwd zijn. Hiermee voorkom je een belangenconflict.
“Werk zoveel mogelijk duurzaam”. Digitale transformatie is een doorlopende proces en dus nooit echt klaar. Maak daarom gebruik van middelen en digitale tools die je steeds opnieuw kan inzetten, per situatie afgesteld op je specifieke doeleinden. Zo behoud je een investering voor een lange periode.
Onderlinge samenwerking en informatieverstrekking is van groot belang, zowel binnen een organisatie als tussen musea. Er zijn gelukkig veel warme contacten, maar op het gebied van directe samenwerking en kennisoverdracht kan het beter klonk in de zaal. Musea kampen ten slotte allemaal met dezelfde problemen.
Power of the crowd
Tijdens een werksessie gingen we actief aan de slag met drie digitale vraagstukken. Onderverdeeld in kleine groepjes sparden we met elkaar over oplossingen voor de van tevoren aangedragen vraagstukken om zo een direct toepasbaar advies te formuleren.
Mijn groep bediscussieerde een vraagstuk van MU Hybrid Art House over het creëren van een online community voor een nieuwe digitale omgeving. Het was zeer interessant om van gedachten te wisselen met collega’s uit het werkveld, veelal met meer ervaring, en te leren van de verschillende perspectieven en aanpakken. Er werd door iedereen kritisch gereflecteerd op het vraagstuk en het te geven advies. Uiteindelijk adviseerden we om eerst goed vast te stellen wat de specifieke doelgroep en de doelstelling van de nieuwe omgeving is. Wie wil je aanspreken en waarom? Wellicht kan een bestaande online community wel meegenomen worden naar het nieuwe platform? Het was een leerzame oefening, waarbij samenwerking centraal stond en het duidelijk werd dat we als museumsector samen sterker staan.
Afsluitend
De kennisbijeenkomst werd na de werksessie afgesloten. Een aantal aanwezigen deelde in een paar woorden hoe ze de bijeenkomst hadden ervaren en iedereen nam “de kracht van samenwerking” mee naar huis als de boodschap van de dag. Juist kennisbijeenkomsten als deze zijn nodig om zowel kennis te delen, als connecties te maken en samenwerking tussen organisaties te bevorderen. De afsluitende gezonde lunch gaf wat tijd om de ochtend na te bespreken met collega’s, inzichten te delen, connecties te maken en de stof te laten bezinken.
Tech zonder Tunnelvisie is mede mogelijk gemaakt door Fonds21 in samenwerking met kennispartner DEN.
7 oktober 2025
Branco Sieljes, Kunstgeschiedenis, Universiteit van Amsterdam (stagiair)
[1] Sietze de Jong (Managing Director – Tapart), Matthijs Bakker (Hoofd Publiek & Informatie – CM) en Ron Beekman (RIVM, lid klankboordgroep).
[2] Gianni Antonia (Founder/Director – Cypher Studio), Nanet Beumer (Head of Digital & Marketing – Rijksmuseum), Helen Goossens (Senior Project Advisor – DEN), Bonny van Sighem (Ontwikkelaar Digitaal Publiek – Centraal Museum) en Claudio Urru (Hoofd bedrijfsvoering – Zeeuws Museum).
